این فایل در قالب WORD و در 70 صفحه تحریر شده است که به همراه عکس و
تصاویر مربوطه می باشد، شامل دو فصل که فصل اول درباره اقلیم اصفهان در 35
صفحه و فصل دوم درباره بررسی معماری بنای کلیسا در 35 صفحه می باشد ،
بخشی از مطلب
ویژگی های کلی استان اصفهان
موقعیت جغرافیایی استان و شهرستان اصفهان
6 درصد از مساحت کل کشور را به خود / 470711 کیلومتر مربع تقریباً 5 / استان اصفهان با مساحتی حدود 3
55 درجه طول شرقی 14 تا 34 31 عرض شمالی و 36 37 تا 37 اختصاص داده است . این استان بین 14
از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته است . این استان که در مرکز ایران واقع شده از شمال به استان های مرکزی ،
قم و سمنان از جنوب به استان فارس و کهکیلویه و بویر احمد از شرق به استان خراسان و یزد و از غرب به استان
های لرستان وچهارمحال و بختیاری محدود است . 4
آب و هوای استان اصفهان
بخش وسیعی از استان اصفهان را اقلیم خشک در بر گرفته است و این امر بییش از همیه معلیول کیم بیودن بیاران
سالیانه در بسیاری از مناطق استان و بالا بودن نرمال سالیانه دما در گستره های وسیعی از استان اصفهان می باشید ،
با توجه به وجود ناهمواری های استان که در بخش های غربی وجنوب غربی توزیع شده است . 4
توپوگرافی استان اصفهان
استان اصفهان در مرکز فلات ایران قرار دارد که منطقه ای کوهستانی و ارتفاع متوسط آن 4577 متر و گاهی تا
4777 متر برآورد شده است و اغلب ارتفاعات دارای جهتی شمال غربی – جنوب شرقی است . کوهستانی بودن
بنامند . 3 » جبال « منطقه اصفهان باعث گردیده که در دوران قدیم این منطقه را
. 4 ی جغرافیای اصفهان - تالیف : سیروس شفقی - اصفهان : انتشارات دانشگاه اصفهان ، 4334 ، ص 6
-4 بر گرفته ازاطلاعات اداره هواشناسی استان اصفهان .
. 3 ی همان منبع ، ص 0
2
ارتفاعات نزدیک شهر اصفهان
پوشش گیاهی استان اصفهان
رطوبت
درجه حرارت
باد
جمعیت استان اصفهان
علل وجودی شهر اصفهان
وجه تسمیه اصفهان
بافت تاریخی و محله های اصفهان
تشکیل می دهند که دارای » محله ها « بخش های مسکونی شهر های سنتی جهان اسلام و از آن جمله ایران را
ساختاری خاص هستند . مطالعه ی این بخش ها برای پژوهشگران شهری خالی از اهمیت نیست . با اینکه مطالعه
ما در شهر بزرگ و سنتی اصفهان صورت می گیرد ، اما این تحقیقات در سطح سایر شهر های بزرگ ایران
وحتی جهان اسلام قابل تعمیم است . چه الگو های مشترک و مشابهی بین شهر های اسلامی وجود دارد .
تعریف محله
ساده ترین تعریف از محله را می توان چنین بیان کرد : محلات ، سکونتگاه گروه های قومی ، نژادی ، مذهبی
وصاحبان پیشه های مختلف بوده است . محله ماخوذ از تازی به معنای کوی و برزن و یک قسمت از چندین
قسمت شهر و یا قریه و یا قصبه و منزل وجای فرود آمدن و مقام مردمان است . فرهنگ نظام در تعریف محله که
مراد ما است ، چنین می نویسد : محله یک حصه از آبادی که از حصص دیگر به نوعی جدا باشد . فرهنگ
3
غفاری محله را چنین تعریف می کند : محله ، برزن ، کوی و حاره ) لغت مقابل به معنای یک چهارم از هر چیز
یا هر قسمت از چیزی که به چهار قسمت تقسیم شده باشد ( . 4
در زبان فرانسه Quarter این تعریف را می توان در زبان های اروپایی نیز یافت ، چنانچه در زبان انگلیسی
که به معنی یک چهارم است . پیدایش واطلاق یک چهارم به Viertel و در زبان آلمانی Quartier
محلات شهری منشاء تاریخی دارد که از شکل و ساختار کلی شهر ها نشات گرفته است ، چه شهر های بسیار
قدیمی وباستانی معمولاً بوسیله دوشبکه راهی یا معبر عمومی عمود برهم ،به چهاربخش مسکونی تقسیم می شده
است .
محور ها ومیدان ها
محلات شهر اصفهان از نظر وسعت اختلاف شدیدی با همدیگر دارند ، محلات کوچک فاقد میدان ولی محله
های بزرگ فرا محله ها و یا محله های متوسط دارای فضا های بازی هستند که به نام میدان محله معروف می
باشند . میدان های محله ای معمولا در مرکز محلات و در جوار مسجد ، حمام و بازارچه و در مسیر گذر اصلی
محله قرار دارند واز نظر کالبدی و شکل به دو صورت دیده می شوند : نخست به صورت راسته یاگذر که از
گذر های دیگر عریض ترند . دوم مرکز محله هایی که به دو صورت میدانچه ودارای فضای بازی است .
تغییر و تحول در محله های اصفهان
43/ در اصفهان عصر صفویه ، محلات سنتی مورد توجه ما است که مساحتی در حدود 4333 هکتار یعنی معادل 5
درصد از مساحت کل شهر فعلی را به خود اختصاص داده ودر منابع علمی به نام منطقه تاریخی شهر اصفهان
معروف است . ساختار شهری در این منطقه از دو بخش ، یعنی ستون فقرات منطقه که همان محور های شهری
. -1 همان منبع ،ص 303
4
است و بخش دیگر ، قسمت مسکونی شهر می باشند که از اهمیت جغرافیایی خاصی در این مطالعه برخوردار
است. 4
اجزای محله
محلات شهر های ایران به ویژه اصفهان ، در بافت وساخت خود از وحدت جغرافیایی خاصی برخوردارند .
کوچه ها ، بن بست ها ، گذر ها ، مراکز محلات وتاسیسات عمومی دست به دست هم داده و به محلات
موجودیت می بخشند .هر یک از این اجزا دارای ویژگی های خاص خودهستند که از جهت بافت سنتی شهر ها
از اهمیت به سزایی برخوردار می باشند . عناصر ، مجموعه ها و فضاهایی همچون بازارچه ، مساجد ، حمام ها ،
سقاخانه ها و در محلات سنتی و بزرگ کاروانسرا ، زورخانه و میدانچه ، به خاطر تامین نیاز های ساکنان هر محله
به وجود آمده و در واقع به زندگی آنها استقلال نسبی در درون نظام شهری بخشیده است . 4
منازل مسکونی ، معابر ، کوچه ها و بن بست ها
مهم ترین و خصوصی ترین فضای محله را ، مساکن انسان ها تشکیل می دهد . درون گرایی در شهر های اسلامی
پدیده ای است شناخته شده ومساکن ، پیوسته از حجاب اسلامی برخوردار می باشند .
داشتن حیاط به عنوان یک فضای باز و سبز با آب نمایی کوچک و بزرگ نه تنها در اصفهان بلکه در اغلب شهر
های سنتی ایران الگویی از مساکن ما است . ساختار مذهبی باعث گردیده تا پنجره مساکن به داخل حیاط باز
شود و یا درب ورودی با داشتن هشتی ، دید داخل حیاط را از انظار عمومی دور بدارد . مساکن محلات سنتی
تنها فضایی است که ساکنین آن از هر نظر دارای آزادی کامل هستند . 3
. 1 - همان منبع ،ص 337
. -1 همان منبع ، ص 334
. -1 همان منبع ، ص 334
5
فصل دوم
6
کلیسا
واژه کلیسا از واژه یونانی اکلسیا برگرفته شده است و به معنای جماعت و جایگاه گردهمایی مؤمنان می باشد ؛
جماعتی که هدف مشترک آنها پرستش خداوند است . از این رو کلیسا تنها به یک ساختمان و آنچه کالبد مادی
دارد گفته نمی شود . به گفته دیگر بخشهای سازنده کلیسا ساختمایه های آن نیستند ؛ بلکه اعضای آن می باشند .
اجزاء کلیسا
گنبد - درآیگاه – ناقوس خانه – خوران ) محراب ( – آوندادون ) میراث خانه ( – حوضچه غسل تعمید – با لا
خانه .
4 - تصویر 3
نقشه هوایی از اصفهان و مشخص کردن محل کلیسا وانک در نقشه.
منبع : نگارنده .
7
بنای کلیسای سن سور ) وانک ( کیفیت بنا و تعمیرات آن
ارمنیان به محض ورود به اصفهان به ساختن مسکن پرداختند و بنا بر تنگناهای آن زمان کلیسای وانک را با زیر
بنای محدود و موقتی بنا کردند و آن را کلیسای ناجی همگان نام نهادند . چون کلیسایی به همین نام در جلفای
قدیم داشتند .
4 - تصویر 44
نمای ورودی کلیسا وانک .
منبع : نگارنده .
8
با گذشتن پنجاه سال از پی افکندن نخستین بنا ، ارمنیان با تشویق خلیفه وقت ، داوید اول ، حاضر به ساختن
کلیسایی شکوهمند شدند . از این رو ساختمان قبلی را ویران کردند ، نقشه را گسترش دادند و در سال 4471
تاریخ ارمنیان ) 4651 ( با صرف هزینه های گزاف از اعانات مردم جلفا و سرپرستی خلیفه داوید ، کلیسایی
بزرگ و مکانی برای راهبان پی افکندند . ساختن این بناها 4 سال به طول انجامید . یادداشت کتاب خطی عهد
عتیق ما را در این زمینه آگاه می کند که لازم دانستم متن آن را بیاورم :
4 - تصویر 44
نمای داخلی کلیسا وانک .
منبع : نگارنده .
9
4- تصویر 41
منبع : ادلره میراث فرهنگی اصفهان .
4 - تصویر 43
منبع : ادلره میراث فرهنگی اصفهان .
11
4- تصویر 44
منبع : نگارنده .
4- تصویر 47
منبع : نگارنده
11
« است که مشهور به کلیسای » سن سور « ازمهمترین کلیسای مشهور تاریخی جلفا از نظر تزئینات نقاشی کلیسای
می باشد و در محل کلیسای ساده قدیمی تری که در سال 4675 میلادی بنا شده بوده و رو به ویرانی » وانک
نهاده بوده است بنیاد آن گذاشته شده این کلیسا را آمناپرکیج به معنی ) نجات دهنده ( نیز می نامند . در تاریخ
ارامنه جلفا نوشته شده است در موقعی که خلافت اعظم ارامنه در اوج کلیسا با هاکوب بوده است و خلیفه جلفا )
داوید ( نام داشته و کلانتر جلفا خواجه صفر بوده ساختمان این کلیسا از محل اعانات ارامنه جلفای اصفهان در
سال 4471 بسال ارمنی ) 4655 میلادی برابر 4765 هجری ( آغاز شد و در سال 4443 ) برابر 4661 میلادی و
4701 هجری ( و مقارن بیست و دومین سال سلطنت شاه عباس دوم بپایان رسیده است .
کتیبه سردر اصلی کلیسای وانک :کتیبه سر در ورودی کلیسای وانک در جانب غربی آن بخط ارمنی
در سال 4471 ) سال ارمنی برابر 4655 مسیحی( و «: طلائی رنگ بر زمینه کاشی خشت لاجوردی بشرح زیر است
در عهد سلطنت شاه عباس دوم در زمانیکه خلافت اعظم ارامنه در اواوچ کلیسا با فیلیپس ) فیلیپ ( بود و خلیفه
این وانک ) داویدوارتابد ( از خلیفه های کلیسای وانک بود ساختمان این کلیسا از محل کمکهای مردم خیر جلفا
شروع شد و در سال 4443 ) سال ارمنی برابر 4661 مسیحی ( به پایان رسید . ثواب عباداتی که در این کلیسا
». برگزار میشود عاید در گذشتگان و بازماندگان بشود
کتیبه های داخل کلیسای وانک :.
کتیبه جبهه شمالی داخل کلیسا :
کتیبه جبهه جنوبی:
کتیبه جبهه جنوبی مقابل در ورودی :
کتیبه جبهه غربی در بالای در ورودی اصلی:
کتیبه سنگاب کلیسای وانک :
12
کتیبه سردر شمالی کلیسای وانک :
کتیبه تاریخی برج ناقوس
روبروی در اصلی کلیسای وانک برج ناقوس کلیسا ساخته شده . مخارج ساختمان برج را در دوره پادشاهی شاه
سلطان حسین یکی از ارامنه جلفا بنام ) هوهانجان جامالیانس ( پرداخته و کتیبه ای در سه سطر در جبهه شمالی
برج به یادگار گذاشته شده است . این کتیبه که به خط ارمنی با کاشی سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی
رنگ نوشته شده به شرح زیر است :
کتیبه های ساختمان کلیسای وانک
این کلیسا در محله میدان بزرگ ساخته شده است . از سمتهای غربی و جنوبی به کوچه ها و از سمتهای شرقی و
شمالی به خانه های ساکنان جلفا محدود است . طول دیوار جنوبی از سر کوچه 444 قدم است و پهنای کلیسا از
سمت غربی 63 قدم دو دروازه دارد ، یکی در ضلع غربی و دیگری در ضلع جنوبی . 4
قسمت دوم محل سرودخوانان
4 ی پذیرایی کردن ابراهیم از سه فرشته .
4 ی فروختن یوسف .
3 ی ابراهیم هاجر را از خانه می راند .
1 ی دعای مَلکیصَدَق .
تصویرهای گوشه تاقها عبارتند از :
4 ی بنای برج بابل .
4 ی خراب شدن برج .
3 ی شجره نامه سلاله یعقوب .
. -1 تاریخ جلفای اصفهان ، هارتون درهوهانیان ، مترجم : ع.فریدنی ، زنده رود ، نقش خورشید ، 4304 ، ص 344
13
4 - تصویر 43
تزیینات و نقاشی های داخلی کلیسا ی وانک .
منبع : نگارنده .
14
موزه کلیسای وانک
کلیسای وانک دارای موزه ای تاریخی است که در جنب کلیسا و در شمال آن واقع شده و دارای سالن های
متعدد و اشیاء و آثار تاریخی است . عمارت موزه در سال 4475 میلادی ) 4344 هجری ( ساخته شده و تابلوهای
متعدد نقاشی از طرف بازرگانان ارمنی که به اروپا مسافرت کرده بوده اند به کلیسا اهداء شده است .
قبرستان ارامنه
در جنوب منطقه جلفا و دامنه های کوه صفه قبرستان قدیمی ارامنه قرار دارد که از بدو مهاجرت و سکونت در
جلفا تا به امروز اموات خود را در آن محل دفن نموده اند
معماری کلیسا وانک
این کلیسا بر خلاف کلیساهای کهن ارمنیان که بیشتر با سنگ تراشیده ساخته شده اند ، با خشت و آجر بنا
گردیده است . نمای خارجی کلیسا ساده است و هیچ گونه نقش و نگاری ندارد . با توجه به سبک معماری
خاص کلیساهای ارمنیان که بیشتر کلیساها ، گنبد مخروطی شکل دارند ، گنبد کلیسای آمناپرگیچ مقدس ، الهام
گرفته از گنبد مساجد اصفهان است .
چاپخانه دیر
خاچاتور گیساراتسی در سال 4647 میلادی به سمت خلیفه اعظم ارمنیان جلفای اصفهان برگزیده شد . او در سال
4637 م به یونان و لهستان سفر کرد . در اروپا از چاپ کتاب آگاه گردید . چون به جلفا بازگشت در صدد برآمد
چاپخانه ای دایر نماید .
