فهرست :
تاریخچه
الف. مطالعات و طرح و رفع خطر
ب.مطالعات تاریخی
ج.مطالعات و شناخت وضع موجود
د.آسیب شناسی
ه.طرح رفع آسیب
و.راهکارهای حفاظتی و بافتهای تاریخی کشور
بازار تبریز در مردادماه سال ۱۳۸۹خورشیدی به‌عنوان نخستین بازار جهان در
فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است. بازار تبریز از بزرگترین
بازارهای سرپوشیده جهان و یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. این بازار
در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بر اثر زلزله با خاک یکسان شد، اما طولی نکشید که
معماران زبردست آن را بازسازی کردند و بازار کنونی مربوط به اواخر حکومت
زندیه و عصر قاجار است. بازار تبریز از چندین راسته و تیمچه و سرا تشکیل
شده که تیمچه امیر از این میان بزرگترین گنبد و تیمچه مظفریه با شکوه‌ترین
معماری را داراست. بازار تبریز هم اکنون به طول یک کیلومتر بزرگترین
مجموعه به هم پیوسته و مسقف دنیاست و در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ثبت
شده است.
طاق‌ها و گنبدهای مقرنس بلند آن، سازه‌های آجری به هم پیوسته، آرایش
مغازه‌ها، کثرت تیمچه‌ها، وجود انواع مشاغل و تعداد زیادی مدرسه و مسجد که
در کنار سراهای بازرگانی قرار گرفته‌اند، این بازار را نمونه‌ای عالی از
محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی ساخته‌است. سبک معماری، کثرت سراها و
تیمچه‌ها و وجود تعدادی مدرسه و مسجد نیز به این مجموعه اهمیت و امتیازی
خاص داده‌اند. از تاریخ بنای اولیه مجموعه بازار تبریز اطلاعی در دست نیست
لیکن اکثر مورخین و جغرافی نویسان و جهانگردان اسلامی و خارجی که از قرن
چهارم هجری تا عهد قاجار از تبریز دیدن نموده‌اند اسناد مهم و مدارک
ارزنده‌ای را درباره بازار و وضع بازرگانی تبریز ارائه داده‌اند. از مقدسی ـ
یاقوت، مارکوپولو، ابن بطوطه، حمدالله مستوفی، کلاویخو، جان کارت رایت
انگلیسی، شاردن، جملی کاردی جهانگرد ایتالیایی و دهها سیاح و مورخ دیگر
مطالب جالب توجهی به جای مانده که دال بر اهمیت مجموعه بازار در دوره‌های
مختلف بوده‌است. وجود مدارس و مساجد تاریخی مهم و معروفی چون مسجد جامع،
مدرسه حاج صفرعلی، مدرسه صادقیه در این بازار نیز گواه بر پیشینه تاریخی
این مجموعه بنا می‌باشد.
موقعیت بازار
هسته مرکزی شهر تبریز در داخل یک چهارضلعی قرار گرفته و بازار تبریز در
مرکز این چهارضلعی واقع شده‌است. این بازار از سمت شرق به عالی‌قاپو
(مجموعه کاخ‌های ولی‌عهدنشین) و از سمت غرب به مسجد جامع محدود شده و از
سمت شمال، بخش‌هایی از شمال رودخانه مهران‌رود را شامل می‌شود و این دو بخش
به وسیله پل‌های چوبی که در امتداد راسته‌بازار قرار دارند، به هم متصل
می‌شوند. نخستین نقشه از بازار تبریز در سال ۱۳۲۷هجری، در بخشی از نقشه
دارالسلطنه تبریز و به دست اسدالله خان مراغه‌ای ترسیم شده‌است. نقشه این
بازار در بخش شمال شرقی نقشه مذکور رسم شده و اکثر جای‌های مهم آن نظیر
تیمچه‌ها و کاروانسراها در این نقشه نام‌گذاری شده‌اند.
مرمت بازار
بازسازی و مرمت مجموعه بازار تبریز، به احتمال قوی همزمان با بنای باروی
شهر به همت نجفقلی خان بیگلربیگی از سال 1194 هجری آغاز شد. بافت اصلی
بازار تبریز از دو راسته سر پوشیده شمالی– جنوبی– شرقی و غربی تشکیل شده
است.
عرض بازارها بین چهار تا پنج متر و بلندی سقف آنها پنج تا شش متر است که در
مقایسه با سقف بازارهای نقاط گرمسیری ایران کوتاه تر است.
راسته های اصلی توسط راسته های فرعی به هم متصل شده اند و فضاهای بین آنها
سراها و کاروانسراها و تیمچه ها بنا شده است. تقاطع راسته ها را در سه راهی
ها و چهارراهی ها (چهارسوقها) طاقهای گنبدی پوشانده است. بزرگترین گنبد
بازار، گنبد تیمچه امیر و زیباترین قسمت آن تیمچه مظفریه است. مهمترین
ورودی بازار تبریز در حال حاضر در انتهای شمالی خیابان فردوسی است. شبکه
بازار تبریز بمثابه قلب شهر است و نقش عمده ای در بافت شهر دارد. این بازار
که با مساحتی معادل یک کیلومتر مربع در سال 1354 شمسی در فهرست آثار ملی
به ثبت رسیده است بزرگترین اثر ثبتی کشور و وسیعترین مجموعه مسقف و بهم
پیوسته و...............
