بررسی اصول طراحی ، برنامه فیزیکی ، استاندارد ابعاد و فضاهای مورد نیاز کودکستان
بخشی از مطلب
فعالیت های ادراکی که توسط پیاژه بررسی شده است و نتایج ان در ادراک کودک به طور خلاصه به صورت ذیل می باشد .
1- کودک در مرحله پیش عملکردی ( 7-2 سالگی ) تمایل دارد بر روی یک صفت
یا ادراک انفرادی از یک وضعیت متمرکز شود . یعنی مثلا طول و عرض یک شکل هر
دو تغییر کرده باشد . تنها تغییر طول و یا تنها متغیر عرض را می بیند یا
وقتی با یک شکل رنگی روبرو می شود ، فقط رنگ ان توجه او را جلب می کند و
شکل را نادیده می گیرد .البته این امر ناشی از قدرت کم کودک در ایجاد تمرکز
بر روی چند موضوع در ان واحد می باشد . در نتیجه کودکان نسبت به بزرگسالان
اغلب به مدت بیشتری جهت وارسی نیاز دارند .
2- دوره انتقال شهودی – درک حسی و عدم استدلال منطقی :
این مقطع سنی در واقع حد واسطی است بین دو مرحله حسی – حرکتی و دوره
عملکرد عینی . به این معنی که ادراک کودک نیز یک دوره انتقالی را می گذراند
.یعنی انتقال بین یک دوران کاملا حسی و ادراک منطقی دوران بزرگسالی . در
این دوره انتقالی کودک هنوز به ادراک حسی خود متمایل است و داوری او بر
پایه استدلال شهودی ( مکاشفه ) متمایل است . درنتیجه کودکان دراین سن امور
زا از طریق تجربه و ازمایش و خطا پیگیری ودرک می کنند تا توسط تفکر انتزاعی
و استدلال منطقی .
3- عدم درک ابقا :
درک ابقا احتمالا مهمترین فاکتور رشد کودک در خلال مرحله عملکرد عینی
است . پیا ژه این اصطلاخ ابقا را برای تعریف این اصل اساسی به کار برده که
اشیا یا کمیت ها علی رغم تغییر در ظاهر فیزیکیشان به همان اندازه قبلی می
مانند . اما کودکان در دوران پیش عملکردی چون در این زمینه رشد پیدا نکرده
اند، توانایی تصور کمی از اشیایی را که می بینند ندارند . به عبارتی که هر
شی از صفت های متعددی تشکیل شده است که از دید ما جزء تعریف ان شی به حساب
می ایند و از انجا کودکان قادر به استدلال منطقی نیستند و نمی توانند کمیت
یا صفات غیر قابل تغییر تصور کنند در نتیجه کمیت را با صفاتی چون ارتفاع ،
طول و ... محک میرنند . به همین علت است که کودکان تا 7 سالگی از اعداد
استفاده می کنند ولی تصوری از مفهوم انتزاعی عدد ندارند . در واقع این امر
از طرفی ناشی از تصور تصویر ذهنی ایستای کودکان است که قادر به تصور
تغییرات یک شی نیستند .
4- طبقه بندی بر اساس مشخصه های حسی :
طبقه بندی نیز از مفاهیمی است که در خلال مرحله عملکرها ی عینی کسب می
شود . کودکان ممکن است با نظمی که برای خودشان معنی دار است طبقه بندی کنند
. اما به قواعدی که برگزیده اند پای بند نیستند . طبقه بندی کودکان بر
اساس مشخصه های ادراکی انان انجام می شود . به عبارتی بر اساس همان تجاربی
که از طریق ازمون و خطا کسب کرده اند .
5- جزء و کل – عدم درک محتوای طبقه :
کودکان در سنین پیش از دبستان هنگامیکه با روابط جزء – کل و ( بعضی –
تمام ) روبرو می شوند مسائل مربوط به طبقه ها را تجربه می کنند .پیاژه این
روابط را محتوای طبقه نامگذاری کرده است . مفهوم محتوای طبقه این است که یک
شی می تواند در یک زمان جزئی از چند طبقه باشد . به طوریکه بعضی از طبقات ،
جزئی از طبقات بزرگتر باشند . کودکان پیش از دبستانی تا حدود سن 6 سالگی
قادر به درک این مفهوم نیستند . انها نمی توانند همزمان درباره ی کل و
اجزای ان با هم فکر کنند .از انجا که طبقه بندی و نسبت دادن یک صفت به شی
به صورت تجربی و نه استدلالی صورت می گیرد و از انجا که کودک قادر به تمرکز
بر روی چند موضوع در ان واحد نیست در نتیجه نمی تواند در ان واحد دو یا
چند صفت را به یک شی نسبت دهد . مثل عدم توانایی تصور مهره هایی که هم چوبی
باشند و هم رنگی در ان واحد .
6- کشف کودک از روابط فضایی :
کودکان نوزاد ، هیچ درک واقعی از روابط فضا یا پایداری شکل ندارند .
بلکه کودک در خلال عمل متقابل با محیط و کار کردن با اشیاء با اشکال مختلف
اشنا شده و انها را درونسازی می کند .به عبارت دیگر رشد کودک از تصور فضایی
و هندسه از مرحله حسی ، حرکتی به پیش عملکردی و سپس به سمت مرحله عملکردی
از طریق تعامل با محیط صورت می گیرد .
7- کودکان مفاهیم هندسی را عکس ترتیب کشف تاریخی انها ، رشد می دهند .
8- مفهوم ترتیب :
این مفهوم متکی به دو مفهوم مجاورت و جدایی است و تا قبل از 4 سالگی کلا درک نمی شود .
9- مفهوم از روی هم گذشتن :
کودکان 5و6 ساله خاصیت توپولوژیک احاطه شدن یا پیوستگی را درک نمی کنند (
می توانند گره های ساده بزنند ) اما کودکان کوچک هیچ تصوری دربارهی اینکه
گره چطور درست می شود ندارند . انها تفاوت بین منحنی باز و بسته را درک می
کنند . اما اصل از روی هم گذشتن را نمی فهمند .
10 – خود مرکز گرایی فضایی :
کودکان کوچک در تمایز بین پرسپکتیوهای مختلف یک شی دارای مشکلاتی هستند
که خود مرکز گرایی فضایی خوانده می شود . کودک 2 یا 3 یا 4 ساله فکر می کند
که نقطه دید خودش تنها نقطه دید موجود است . او به درستی درک نمی کند که
یک شیء ممکن است از نقطه دید شخص دیگری متفاوت به نظر اید .
11- درک مفهوم طول :
داوری کودک در مورد طول ، ترتیبی است و نه متری . به عبارتی چون کودک
فاقد توانایی نگهداری ذهنی طول در خلال اندازه گیری یا همان تصور مقیاس
مرجع ثابتی برای اندازه گیری است تنها با مقیاس خود اشیاء بر اساس بلندی و
کوتاهی ( کوچکی و بزرگی ) به اندازه ان پی می برد .
12- زما ن و مکان:
برای کودکان در موارد بسیاری با هم اشتبا ه گرفته می شوند .به عقیده
روانشناسان کودک ، کودک زمان خوابیدن و یا زمان شام خوردن را به صورت
مکانهایی تصور می کند .زیرا تنها در زمان شام است که شما در کنار میز غذا
یا در کنار سفره می نشینید و تنها وقت خواب به رختخواب می روید و مثالهای
مشابه .
13- زمان و عمل :
انها هنوز مفاهیم زمان و عمل را از یکدیگر تفکیک نکرده اند . انها هنوز
درک نکرده اند که زمان یک جریان متصل است . مثلا کودکان کوچک مدعی بودند که
وقتی انها تندتر کار می کنند شنهای ساعت تندتر می ریزند . همین طور به نظر
این کودکان سرعت عقربه ساعت می تواند تغییر کند . سرعت ان تابع محتوایی
است که اندازه گیری می شود .
14- زمان ، توالی و تداوم :
کودکان اغلب دو مفهوم توالی ( گذشته ، اینده ، قبل و بعد ) و تداوم (
تعداد دقیقه ، روزها و سالها ) را با هم اشتباه می کنند . کودک مفهوم زمان
حال را درک می کند قبل از اینکه بتواند دنباله حوادث را درک کند . اینده
اخرین مفهومی است که کودک یاد می گیرد .
مفهوم زمان از نظر کودم پیش عملکردی ، تحت تاثیر خود مرکز گرایی است .
او ممکن است گذشته را بعنوان انچه که قبل از او امده در نظر بگیرد . اما او
هیچ گونه تصوری از تداوم گذشته ندارد .لازم به تذکر است که نمونه های
اماری مورد سنجش پیاژه که منجر به نتایج بالا شده است از تمام نقاط جهان از
جمله ایران به صورت تصادفی انتخاب شده اند نمونه های ایرانی توسط دانشجوی
ایرانی پیاژه در سطح شهر های ایران انجام شده است.
و....
فهرست مطالب
اصول طراحی
فضا
کودک در مرحله پیش عملکردی ( 7-2 سالگی
2- دوره انتقال شهودی – درک حسی و عدم استدلال منطقی :
3- عدم درک ابقا :
4- طبقه بندی بر اساس مشخصه های حسی :
5- جزء و کل – عدم درک محتوای طبقه :
6- کشف کودک از روابط فضایی :
7- کودکان مفاهیم هندسی را عکس ترتیب کشف تاریخی انها ، رشد می دهند .
8- مفهوم ترتیب :
9- مفهوم از روی هم گذشتن :
10 – خود مرکز گرایی فضایی
11- درک مفهوم طول :
12- زما ن و مکان:
13- زمان و عمل :
14- زمان ، توالی و تداوم
میزان درک کودک از فضا
معیارهای کیفیت فضا
تاثیر شرایط محیطی و کالبدی بر کودکان
شرایط محیطی
اثرات نور و روشنایی
اثرات سر و صدا
تهویه
شرایط حرارتی
شرایط کالبدی
ابعاد و اندازه ها
اصول طراحی :
رعایت مقیاس کودکان در کلیه فضاها
ایجاد قابلیت انعطاف پذیری
ایجاد تنوع در فضاهای اموزشی
ایجاد قابلیت توسعه پذیری در ساختمان
خوانایی فضا
رعایت سلسله مراتب فضایی در طراحی فضاهای کودکان
ایجاد فضاهای باز متنوع با ویژگی فضایی متفاوت
استفاده حداکثر از طبیعت و تجربه های طبیعی
ایجاد نشانه و عناصر تاثیر گذار خاص
ایجاد محصوریت مناسب در حیاط و فضای باز
حداکثر استفاده از مبلمان اموزشی انعطاف پذیر در تجهیز فضاها
تکمیل نمودن معماری با استفاده از تزئینات و تاکید روی جزئیات
استفاده از تهویه مناسب در فضاهای اموزشی
کنترل سرو صدا و ایجاد اکوستیک مناسب در فضاهای اموزشی
کنترل نور طبیعی در فضاهای اموزشی
استفاده از رنگ در جهت بهره وری بهینه از فضا
استفاده از فرم مناسب در فضاهای مختلف و مطابقت فرم فضا با شخصیت فضا
استفاده از بافت مناسب در کلیه عناصر تشکیل دهنده فضا اعم از کف ، دیوارها و سقف
استفاده حداکثر از حجم ثابت فضا
احکام معماری :
استفاده از انواع الگوهای چیدمان و مبلمان و تجهیزات در فضاهای اموزشی
ایجاد کلاس ویژه در ارتباط با دروس خاص و فعالیت های ویژه هر گروه تحصیلی
استفاده چند گانه از فضای ارتباطی و تعریف این فضا به عنوان یک (خیابان اموزشی )
ایجاد فضاهای اداری با محیطی بزرگسالانه و متفاوت با جو کودکانه سایر فضاها
ایجاد کتابخانه به صورت فضایی دلپذیر و دعوت کننده کودکان به مطالعه و تحقیق
ایجاد سالن عمومی به صورت فضایی چند عملکردی و انعطاف پذیر
طراحی نما به صورت نمایی با هویت و همچنین دارای شخصیت برای کودکان
ایجاد حیاط زمستانی به صورت حیاط بسته یا نیمه بسته
رعایت اصول ایمنی
برنامه فیزیکی
ب – فضاهای اموزشی و پروزشی مجموعه
ج – فضاهای خدماتی
د – فضاهای اداری
جدول برنامه فیزیکی
منابع و ماخذ :
